Тӱнямбал да граждан права нерген пакт политике (МПГПП), налын нью-йоркышто ушнышо наций-влак организацийын генеральный ассамблейже декабрь 1966 ийыште тудо 2200 резолюцийым A латкуд (XXI)Тудо шке правам да эрыкым пуртымо, классики, тудым арален шогышо кугыжаныш еҥ деч, тыгай правашт кузе илет, чарыме, кӱлдымылан да паша вийым, права эрык, протоколым да моло пакт кок ешарен: 1, 2 да латкуд луктын декабрь 1966 ийыште, колышаш казнитлымашым чарыме, 1989 ий гыч латвич декабрьыште сераш. Ратификаций ООН Кугыжаныш Пакт II вий пурымо деч вара кумло вич, кум март 1976 ийыште колен.
Принципше, кугыжаныш вигак судыш кучылталтыт-участникше.
Ала деч вара, еҥ семын йӱкленыт калык-влакын правашт нерген деклараций, генеральный ассамблейын еҥже-влак права хартия тыланеда, садыгак могай вий уло ыле. Тудо айдемын праваже шотышто комиссий тыгай пунчалым, тудым воза. Кужун мутланыме деч вара кок ий эртымек, контекстлан проектыште"сарын йӱштӧ", текст кок ешарыме, нерген пакт тӱнямбал экономике, илышкыл да тӱвыра правам (МПЭСКП) да МПГПП. Ышташ Нью-Йорк латиндеш декабрь 1966 ийыште тудо франций пеҥгыдемден ок лий манын законым деч вара коло вич ий июнь 1980, 1981 ныл ий февральыште вийыш пура. Вуйсавырныш Пакт айдемын праваже шотышто комитетым почаш. Латкандаш эрыкан эксперт-влак гыч шога, кудыжым ийыште кум гана вашлийме шымлыме докладым кугыжаныш-пакт сформулироватьлен участникше да шуктымо шотышто ой-каҥашым, чумыр ончымаште dobservations'. Чрезвычайный ситуаций годым, ныл МПГПП тиде лончышто палемдыме керт, отчётым ямдылен лум. Протокол факультатив, мирный элыштат шӱдӧ утла лиеш, еҥ-влаклан эрыкым пуаш, пуаш 'кыл' (вуйшиймаш) кугыжанышын посна еҥлан пакт амал дене шукталтеш, кудыжым тиде ойвозыш пеҥгыдемден.
« Эл, уло калык кушта, религиозный але йылме, еҥ деке тыгаяк меньшинства уло, нуно шке тӱшкан тореш лийын кертын огыл правам вес член дене пырля тӱвыра, религий дене почын але шке йылмым кучылтыт.
» Палемдыме ойвозышым икымше факультатив кугыжаныш нерген пакт механизм пудыртымаш дене пашам вуйшиймашым, договорым подписатлен. Тудо шке Пакт шотлаш лиеш, латкуд декабрь 1966 генеральный ассамблейже, тыгак 1976 ийыште колен кум март вийыш пура. Протоколын кокымшо приговор факультатив чареныт. Декабрь ассамблейыш пурымо шотышто лиеш тудын вийже да 1991 ийыште латвизыт латик тиде 1989 ий июльышто. 2003 ий шорыкйол лу, тудо кугыжаныш кӱштыкым 53 Доклад почеш совет протокол кокымшо айдеме элыште наций-влак организаций иктыш ушымо шотышто правам пеҥгыдемдыше июль 2011 факультатив 73 ий.
